Organizirani sustavi vjerovanja, odnosno religija koriste brojne vizualne simbole koji imaju duboko sakralno značenje. Njihovim tumačenjem otkrivaju se glavni kanoni učenja i omogućuje shvaćanje same njegove biti. Prvi kršćanski simboli nastali su u prvim stoljećima poslije Krista u rimskim katakombama. Budući da je kršćanima tada vjera bila zabranjena, skrivali su se u podzemlju katakombi gdje su spojili svoje potrebe propovijedanja nove vjere i sahranjivanja mrtvih u grobnice. Rana kršćanska umjetnost katakombi koristi antičke simbole te im daje novo značenje koje se koristilo kao kriptojezik, to jest znakovlje razumljivo samo poklonicima nove vjere.
Nakon ukidanja vjerskih progona, izjednačavanja pravnog položaja kršćanstva s poganstvom te omogućivanja slobode vjerskog izražavanja Konstantinovim i Licinijevim Milanskim ediktom iz 313. godine te naročito nakon Teodizijevog proglašenja kršćanstva državnom religijom u Rimskom Carstvu 380. godine započinje i gradnja vjerskih građevina kojih do tada nije bilo, a sukladno s time razvija se i kršćanska umjetnost. Napuštaju se antikni uzori te se formira vlastita kršćanska ikonografija simbola koja se crpi iz literarnih izvora, ponajprije iz Biblije i prizora iz života svetaca.
Mauzolej Račić
Danas se na euharistijskom slavlju uz Isusovo ime najčešće mogu čuti imena četvorice evanđelista, Mateja i Ivana, koji su bili apostoli te Marka i Luke, apostolskih učenika. Njihov doprinos u oblikovanju kršćanske religije krucijalan je s obzirom da im se pripisuje autorstvo četiriju kanonskih evanđelja, odnosno pisanih tekstova o Isusovu životu, djelovanju i nauku, a osobito o njegovoj muci, smrti i uskrsnuću. Poštovani su u svim kršćanskim granama kao ljudi koji su donijeli i proširili dobru vijest o Spasitelju i njegovom učenju među čovječanstvom.
Drevna ikonografska tradicija temeljena na viđenju proroka Ezekijela, Izaije i prema Knjizi Otkrivenja prisvojila je evanđelistima simbole četiriju stvorenja kao osobnih znakova raspoznavanja. Simbol evanđelista Mateja je anđeo ili krilati čovjek, Marka lav, Luke bik i Ivana orao za čiju se simboliku vežu različita tumačenja. Jedno od njih objašnjava da Mateja simbolizira krilati čovjek jer svoje Evanđelje počinje ljudskim rodoslovljem, Marka lav jer počinje svoje Evanđelje djelovanjem Ivana Krstitelja koji je glas što riče u pustinji, Luku simbolizira bik odnosno vol jer počinje Evanđelje opisom rođenja Isusova u špiljskoj staji, a Ivana orao jer u Evanđelju daje duboko teološko tumačenje Isusa Krista.
Mauzolej Račić
Uz ovu realnu, postoji i niz drugih interpretacija koje Kristov životni put zabilježen u Evanđeljima tumače simbolično: rođen je kao čovjek, ubijen je kao žrtveno tele, uskrsnuo kao kraljev lav te se uzdigao na nebo poput orla. Evanđelisti se u umjetnosti najčešće prikazuju u tetramorfu čije je značenje s grčkog s četiri lica, četverolik, odnosno likovnom prikazu sačinjenom isključivo od njihovih simbola ili figurativno s pridodanim simbolima kao atributima identiteta.
Prikaz tetramorfa nalazi se u Meštrovićevom jedinstvenom arhitektonsko-skulpturnom djelu na brežuljku ponad Cavtata, Mauzoleju obitelji Račić iz 1922. godine. Grobna kapela cavtatskog brodovlasnika posvećena je Gospi od anđela i prepuna je simbolike, ikonografski zanimljive s gledišta kršćanstva, ali i zbog osobnog iskustva autora. Simbole evanđelista Meštrović je izveo na podu Mauzoleja koji je izrađen od pet vrsta višebojnog kamena kao koloristički kontrast bijelom mramoru od kojega je rađen sav Mauzolej. Ukomponirao ih je u savršeno geometrijski razrađen pod u čijem se središtu nalazi rozeta kao pandan kupoli iznad nje. Evanđeliste je prikazao jako stiliziranim likovima da ih se i s poznavanjem ikonografske simbolike tetramorfa jedva iščitava. Uglati su i do krajnjih granica geometrizirani te postaju potpuno dekorativni.
crkva sv. Nikole
Za razliku od Meštrovićeva umjetničkog prikaza, onaj Bukovčev je oku mnogo jasniji. Njegove slike evanđelista u obliku polulunete nalaze se u prezbiteriju crkve svetog Nikole u Cavtatu te su nastale u Pragu 1910. godine. Bukovac je odabrao figurativni prikaz s portretnim karakteristikama i minimalnom naznakom okolnog prostora.
Prikazane životinje uz figure Marka, Luke i Ivana odaju njihov identitet, a nedostatak anđela ili krilatog čovjeka kao osobnog Matejevog znaka može se pripisati likovnom pristupu koji bi zasigurno bio narušen udvostručenjem ljudskih figura. Lubanja koju drži u ruci može se čitati kao likovna zamjena, iako je veća vjerojatnost da simbolizira Krista kao čovjeka, temi koja je prisutna u njegovom evanđelju. Matejeva identifikacija oslanja se na prikaze ostalih evanđelista pri čemu brojka od četiri lika ima značajnu ulogu.
crkva sv. Nikole
Također, na ovim prikazima vidljivi su i opći atributi evanđelista poput knjige odnosno svitka s perom, ali i osobni atributi, kao što je zmija u orlovim kandžama na Ivanovom prikazu. Ono se referira na otrovano vino koje je prema predaji trebalo ubiti Ivana, ali je pri primitku čaše otrov izašao u obličju zmije. Postoje i drugi atributi koji se pridodaju prikazima pojedinim evanđelistima poput kotla vrelog ulja u koji je Ivan bačen, slike Bogorodice koju je Luka slikao, vreća novca uz Mateja zbog njegovog zanimanja carinika ili sjekira kojom je ubijen.
Odabir popratnih ikonografskih motiva ovisi o umjetniku i stilskom razdoblju, kao i o samom mediju izvedbe, no jedino poznavanje simbolike kojom je zabilježena povijest religija u likovnim umjetnostima omogućuje identificiranje teme i time bolje razumijevanje umjetničkoga djela.